बाजुरा—देशको नक्सामा परे पनि राज्यको उपस्थितिले दशकौँसम्म नछोएको ठाउँ—हिमाली गाउँपालिकाको बिछ्या। जहाँ विकास शब्द सुन्ने भाग्य पनि धेरैलाई मिलेन। सडक, बत्ती, पानी, स्वास्थ्य—सबै अभावको गाँठोमा गाँसिएर बिछ्याबासीले जीवन बिताइरहेका थिए। बिरामी परे चार घन्टा पिठ्युँमा बोकेर ल्याउनुपर्ने, बालबालिकाले विद्यालय पुग्न बिहानै हिँडेर साँझ फर्किनुपर्ने, रात परेपछि घरभित्र बत्ती होइन, अँध्यारोको मात्र राज्य। बिछ्या वर्षौंदेखि पीडाको बस्ती थियो—अभावसँगै जन्मिने, संघर्षसँगै बाँच्ने र आशा टुक्रिएर सास फेर्ने गाउँ।
तर यी सबै कथाहरूले अप्रत्याशित मोड फेर्यो—जब मुख्य मन्त्री कमलबहादुर शाह पहिलोपटक बिछ्याको कठोर पहाड उक्लिए। बिछ्याबासीका अनुहारमा वर्षौँदेखि दह्रो भएर बसेको निर्जीवता त्यो दिन पग्लियो। बुढाबुढीका आँखाबाट बगेको आँसु खुशीको हो वा पीडाको? उनीहरू आफैँले पनि ठम्याउन सकेनन्। किनकि उनीहरूले राज्यका ठूला मान्छे केवल रेडियो–टेलिभिजनमा मात्र देखेका थिए। बिछ्या पुगेर मुख्य मन्त्रीले स्थानीयसँग हात मिलाउँदा धेरै बुढाबुढीले भने—“आज मुटु नै रोयो, यो दिन देख्ने भाग्य होला भनेर कहिले सोचेका थिएनौँ।”
मुख्यमन्त्री मात्र किन बिछ्या आइपुगे? स्थानीयहरूले स्पष्ट उत्तर दिन्छन्—
“यो सम्भव भएको हो नरेश शाहीका कारण।”
पूर्व आर्थिक मामिला मंत्री नरेश कुमार शाहीले लामो समयदेखि बिछ्याको पीडा बोकेर हिँडेका थिए। दर्जनौँ पटक आफ्नै काँधमा समस्या बोकेर काठमाडौँदेखि प्रदेशसम्म पुर्याए। राज्यलाई बिछ्याको आवाज सुनिएन, तर नरेशले छोडेनन्। अन्ततः उनीकै पहलमा मुख्य मन्त्री शाह बिछ्या प्रवेश गरे। उकाली–ओराली, भिर–खोल्सा, पहिरोको जोखिम—सबै पार गर्दै निर्ममताले थिचिएको गाउँसम्म सरकारको पाइला पुर्याउने काम नरेश शाहीले गरे।
त्यस दिन गाउँका युवाले भने—
“बिछ्यामा सरकार आउन सक्दोरहेछ भन्ने कुरा हामी आजमात्र थाहा पायौँ।”
मुख्यमन्त्री शाहले ठाउँ-ठाउँमा रोकेर बिछ्याबासीको पीडा सुने। महिलाले उनले हात समाएर भने—“मान्यवर, हामी रोगले होइन बाटोले मर्छाैं।” बालबालिकाले स्कूल देखाउन आग्रह गरे, बृद्धहरूले रातभर अँध्यारोको कथा सुनाए। शाहले केही बेर चुपचाप गाउँलाई हेरिरहे र अन्त्यमा भने—
“अब बिछ्या कागजमै मात्र विकास हुने ठाउँ होइन। सरकार जनतासम्म आउँछ, विकास अब व्यवहारमै देखिन्छ।”
त्यही क्षणदेखि बिछ्यामा आशाको आगो फेरि बल्न थाल्यो।
मुख्यमन्त्रीको यात्रासँगै बिछ्याले एकै दिन तीन ठूला उपलब्धि पाए—बुढिनन्दा नगरपालिकामा पर्ने दान्साँगु खोलामा पक्की पुलको सिलान्यास, बेली–ब्रिज निर्माणको सुरुआत, र बिछ्याको तीन विभिन्न सडकमा उद्घाटनदेखि स्वायल–टेस्टसम्मका काम अघि बढे। स्थानीयले एकै दिन यति धेरै काम देखेर अचम्ममानै परे—“हामीले आजसम्म सपना देख्न पनि डराउने गरेका थियौँ। अब सपना देख्न पनि मन लाग्छ।”
यता, बिछ्याको अँध्यारो जीवनमा बत्तीको पहिलो झिल्का पसिसकेको छ। काधुरी एग्रिकल्चर एन्ड ब्रिटिस गोर्खाज नेपाल र हिमाली गाउँपालिकाको संयुक्त प्रयासपछि बिछ्याका अधिकांश बस्ती बत्तीको उज्यालोमा पुगेका छन्। रातभर कालो मात्र देख्ने गाउँमा अहिले मोबाइल चार्ज गर्न, रेडियो चलाउन, बच्चाले पढ्न र घर–घरमा बल्ने बत्ती देखेर स्थानीय दङ्ग छन्। विद्युत नपुगेको गुम्बा क्षेत्रका लागि पनि पहल जारी रहेको गाउँपालिकाका अध्यक्ष गोविन्द्र बहादुर मल्ल बताउँछन्—“बिछ्यालाई अब कुनैपनि विकासका काममा पछाडि पारिँदैन।”
सडक पुगेपछि परिवर्तन झन् छर्लंग देखिन थालेको छ। पहिले छोरी बिरामी परे पिठ्युँमा बोकेर चार घन्टा लगाएर चौकी लैजानुपर्ने बाध्यता थियो। अहिले भने एक घण्टामै गाडीमा चढाएर अस्पताल पुर्याउन सकिन्छ। स्थानीय सौरकला थापा भन्छिन्—“पहिले धुराचौरबाट घर आउँन दुई दिन लाग्थ्यो, अब चार घण्टामा पुगिन्छ। जसले यो बाटो खोले, त्यो हाम्रो जीवनको उद्धारकर्ता हो।”
बिछ्याको सामाजिक जीवनमा पनि नयाँ ऊर्जा थपिएको छ। देउडा, सांस्कृतिक मेला, सामुदायिक कार्यक्रमहरू पुनः शुरू भएपछि गाउँमा पहिलेकै रमाइलोपन फर्किएको छ। युवाहरूले सामूहिक रूपमा गाउँको विकासमा हात जोड्न थालेका छन्।
तर बिछ्याबासीको एक मात्र चाहना छ—“यो विकास स्थायी होस्। फेरि अर्को वर्ष रोकियो भने हामी पुरानै अँध्यारोमा फर्किनु पर्ने हुन्छ।”
यही मागलाई संस्थागत रूप दिन, बिछ्यालाई स्थायी स्वरूपमा uplift गर्न, र विकासलाई अवरोध नआओस् भन्नका लागि माननीय नरेश शाही र माननीय जुना दानी दुबै जनाले बिछ्यालाई निरन्तर प्राथमिकतामा राख्ने प्रतिबद्धता सार्वजनिक रुपमा व्यक्त गरे—“हामी बिछ्याबासीको साथमा छौँ। तपाईंहरूको मुद्दा अब सरकारको टेबलमा मात्र होइन, कार्यान्वयनको स्तरमा पुग्छ।”
स्थानीय नेता रत्नचन्द्र जोशीको भनाइ अझ गहिरो छ—
“मुख्यमन्त्रीलाई बिछ्या पु-याउने मान्छे नरेश शाही हुन्। आज बिछ्या बाँच्नु, उभिनु र बोल्न सक्नु—उहाँको निरन्तर संघर्षको परिणाम हो।”
कहिल्यै राज्यको ढोका नसुनेको बिछ्यामा आज नयाँ इतिहास लेखिएको छ। अभाव र पीडाले दशकौँदेखि पिरोलिएको बस्तीमा आज पहिलोपटक राहत, आशा र उज्यालो देखा परेको छ।
गाउँका एक वृद्ध आमाले मुख्य मन्त्री र नरेश शाहीलाई बिदाइ गर्दा भनेकी थिइन्—
“हामीलाई बिर्सिनुहुन्न है बाबुहरू, जीवनभर अँध्यारोमा बस्यौँ, अब उज्यालो स्थायी बनाइदिनु।”
बिछ्याको पीडाभरिएको बस्तीले आज आशा बोकेको गाउँको रूपमा आफूलाई पुनर्जन्म लिएको अनुभव गरिरहेको छ—
र त्यो पुनर्जन्मको ढोका खोल्ने व्यक्ति बिछ्याको आँखामा एकै नाम भएर चम्किएको छ—नरेश कुमार शाही।
